Oudste ziekenhuis van Nederland
Van 1252 tot 1968, dus ruim 700 jaar, heeft op de Gasthuisplaats een ziekenhuis gestaan. Jonkvrouw Rikarde van Holland sticht het Heilige Geest Gasthuis in de Middeleeuwen (1252). Voor arme mensen die nergens terecht kunnen voor verzorging. Ruim 700 jaar lang kunnen zieken hier terecht voor behandeling en zorg. Het gasthuis hoorde bij het Praemonstratenzerklooster Koningsveld dat ten zuiden van Delft lag. Vanaf 1459 bestuurt de stad Delft het gasthuis.
Groot complex
In de loop der tijd is het complex regelmatig uitgebreid. Met buitenterrein erbij is het zo groot geweest als de huidige Gasthuisplaats. Het gasthuis bestond uit een kapel, ziekenzalen en een baaierd, waarin zwervers konden overnachten. Verder waren er onderkomens voor het personeel op het terrein, een pottenbakkerij en een apotheker van het hospitaal. Vanaf 1400 was het gasthuis ook het bejaardenhuis van Delft.
Verhuisd in 1968
Na de oprichting van het Sint-Jorisgasthuis (Nieuwe Gasthuis) werd de eerste het Oude Gasthuis genoemd. Na de fusie van beide instellingen in 1625 werd de instelling Oude- en Nieuwe Gasthuishuis genoemd. In 1968 verhuisde deze instelling naar de Westlandse weg en werd uiteindelijk onderdeel van het Reinier de Graaf Gasthuis. In 1970 werden de oude gebouwen grotendeels gesloopt en werd het terrein als parkeerterrein in gebruik genomen.
Opgravingen
In 1985 werd een begin gemaakt met opgravingen op het gasthuisterrein. Aangetroffen werd een deel van het koor van een latere uitbreiding van de kapel met een stuk van de begraafplaats. Latere opgravingcampagnes legden in 1986-1988 vrijwel de complete plattegrond van de mannenziekenzaal bloot en in 1993 werd bij de uitbreiding van het openbare parkeerterrein nog een groot deel van de kapel en de begraafplaats vrijgelegd. De zware funderingen van de kapel en de ziekenzalen zijn nog in de grond aanwezig. Wat verder nog buiten het reeds opgegraven gedeelte in de grond rest zijn de bebouwingsporen langs de Gasthuissteeg, de rest van de middeleeuwse begraafplaats buiten de kapel, het schip van de oudste kapel met daarin begravingen, de aansluiting tussen de mannenziekenzaal in het noordelijke deel van het terrein onder het huidige rijpad vanaf de Koornmarkt, een bevoorradingsgracht die vanuit de Brabantse Turfmarkt tot in het centrum van de Gasthuisplaats liep en de zeventiende-eeuwse apotheker en de baajerd die langs de Brabantse Turfmarkt lagen onder het Congregatiegebouw.
Hieronder oude illustraties, opgraving en bodemvondsten
